Kaz Bayramı, Kocaeli’nin İzmit ilçesine bağlı kırsal Eseler Mahallesi’nde üç asırdır yaşatılan gelenek. Kazların en besili ve yağlı olduğu zaman olan her yılın Ocak ayının 3. haftası kutlanan Kaz Bayramı, mahalle sakinleri arasında birlik ve beraberliğin de simgesi.
Aylar öncesinden kazların besiye çekilmesiyle başlayan bayram hazırlıkları, havaların soğumasının ardından kadınlar tarafından imece usulü kuru yufka açılmasıyla devam ediyor. Her yıl Ocak ayında kutlanan bayramdan 2 gün önce toplu halde kesilen kazlar temizlenip yağı alındıktan sonra “baş ayak yemeği” yapmak üzere hazır ediliyor. Bir gün suda bekletildikten sonra kızılcık ağacından şişlere dizilen kazlar, bayram sabahı tavalarda köy fırınına sürülüyor.
Misafirlere ikram ediliyor
Öğle vakti kazlar ters düz edilerek, suyun bir kısmı alınıyor. Bu sırada börek yapımında kullanılacak yufkalar temizlenmiş kaz kanadıyla yağlanıyor. İkindi vakti fırından alınan kazlar, kaz yağıyla ıslatılmış tirit, taşlık dolması, şekerli börek, kaz ciğerli börek ve erik hoşafı eşliğinde sofralardaki yerini alarak misafirlere ikram ediliyor.
Yoğun katılımlı Kaz Bayramı
İzmit Eseler Mahallesi’nde düzenlenen geleneksel Kaz Bayramı’na Kocaeli Valisi Seddar Yavuz’un yanı sıra Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Doç. Dr. Tahir Büyükakın, İl Emniyet Müdürü Veysal Tipioğlu, İl Jandarma Komutanı Albay Yavuz Selim Kapancı, İlçe Belediye Başkanları, İl Kültür ve Turizm Müdürü Fatih Taşdelen, Kocaeli Kent Konseyi Başkanı Ali Korkmaz, İzmit Kent Konseyi Başkanı Hüseyin Erol ile çok sayıda davetli katıldı.
Yöresel yemekler konuklara ikram edildi
Büyükşehir Belediyesi mehteran takımının gösterisi ile başlayan programın devamında okunan maniler keyif ve beğeni ile izlendi. Eseler Mahalle Muhtarı Tuncay Bostan’ın selamlama ve teşekkür konuşmaları ile Kocaeli Kent Konseyi Başkanı Ali Korkmaz ve Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Doç. Dr. Tahir Büyükakın’ın konuşmalarıyla devam etti. Konuşmaların ardından Kaz Bayramı, imece usulü köylüler tarafından hazırlanan yöresel yemeklerin konuklara ikram edilmesi ile son buldu.
Eseler Köyü kurulduğundan beri Kaz Bayramı kutlanıyor
Yerel kültürlerin şehirlerin en önemli mirası olduğunu ve geleceğe aktarılması gerektiğini ifade eden Kocaeli Kent Konseyi Yöresel Değerler ve Kültür Komisyon Başkanı Melek Çeliköz, şunları söyledi. “Bu amaçla Kocaeli’de yöresel olan, göçle gelen kültürel konularla ilgili çalışmalar yapıyoruz. Kaz Bayramı Eseler Köyü kurulduğundan beri kutlanıyor. Ocak ayının ikinci haftası köyün büyüğünün bayram tarihini ilan etmesinin ardından toplu şekilde kutlama gerçekleştiriliyor.”
Baş tacıdır kaz yağı
Kesilecek kazların hane ve davetli sayısına göre değiştiğini dile getiren Melek Çeliköz, “Şimdi ziyafet gibi görünüyor ama aslında bir zaruretten doğmuş, yaşam şartları iyileşince de kültürel bir gelenek haline dönüşmüş. Aslında burada geleneğin amacı; kazın etinden ziyade yağını almak. Kaz yağı temel bir ihtiyaç, eskiden yemek yapılırken kaz yağı kullanılırdı. Bu yörede kaz yağı baş tacıdır” şeklinde konuştu.
Kaz yağı şifa amaçlı kullanılır
Büyüklerinin kazın yağını alarak yıl boyunca kullandıklarına dikkat çeken Çeliköz, sözlerini şöyle sürdürdü. “Kazı kestikten sonra iç yağlarını ve diğer yağlarını alıp sobanın üzerinde kaynatıyorlar. Yağ biraz çözülüyor. Sonrasında küplere basılarak muhafaza ediliyor. Margarin gibi ekmeğin üzerine sürüp tüketiliyor. Ayrıca dolma, çorba ve benzeri yemeklerde de kaz yağı kullanılıyor. Çünkü kaz yağı eski çağlardan beri kullanılan şifa amaçlı değerlendirilen bir yağdır.”
Kazlar kış soğuğuna dayanıklı hayvanlardır
Kazlar kesildikten sonra boyunlarının iç kısmındaki yağdan, kaz yağı elde edildiğini söyleyen Çeliköz, “Kazlar soğuk iklimlerde daha çok yetiştirilmesi kolay olan, kış soğuğuna dayanıklı hayvanlardır. Kendi salgıladıkları enzimler sayesinde yağ seviyelerini kış soğuğuna göre ayarlayarak hayatta kalabilmek için kullanmaktadırlar. Soğuk iklimde yaşayan birçok insan kaz yağının faydalarını deneyerek görmektedir. Kaz yağı atalardan kalma bugüne kadar erişmiş bir çeşit şifa yöntemi olarak kullanılmıştır.”
Fırınlardan yükselen kokular Kaz Bayramı’na davet niteliği taşır
Kaz Bayramı’nın Kocaeli’de yalnızca Eseler, Solaklar, Durhasan ve Hasanoğlu köylerinde kutlandığını anlatan Çeliköz, “Zaruretin aslında birlik ve beraberliğe dönüştüğü en güzel örneklerinden biridir bence Kaz Bayramı. Şimdilerde insanlar büyüklerinden gördükleri geleneği sürdürmeye çalışıyorlar. Kaz Bayramı’nda aynı anda yakılan köydeki fırınlardan yükselen kokular davet niteliği taşır.
Kazın yağını toprak küplerde saklardık
Kaz Bayramı’na davet edilip icabet edemeyen kişinin kaz payı mutlaka ayrılır diyen Çeliköz, “Kaz payı ayrılmıyorsa kişi eksikliğinin hissedilmediğini düşünür ve gönül koyar. Bu sebeple kaz payı da önemli. Büyüklerimiz Milli Mücadele döneminde dahi köylerin baskın yiyeceği haberini almalarına rağmen gündüz fırınlarını yakıp kazları pişirmiş, yağlarını alıp küplerde saklamışlar. Köyde kime sorsanız bu geleneğin zor şartlarda da olsa sürdürüldüğünden bahseder” ifadelerini kullandı.
Kaz Bayramı Kutlamaları
Kaz Bayramı, Kocaeli’nde sadece İzmit / Eseler/ Solaklar / Durhasan ve Hasanoğlu’nda kutlanır. Geçmişi yüzyıllara dayanan gelenek bugünde hala yaşıyor. Büyüklerimiz savaş yıllarında dahi bu geleneği yaşatmaya çaba göstermiş, gündüz düşman askerleri gelip yağmalamasın diye gece kazları pişirip, kazların yağlarını alarak muhafaza etmişler.
Kıymetli olan kazın yağıdır
Büyüklerimizin savaş yıllarında dahi bu geleneği sürdürme çabasını biz şimdilerde gurur duyarak anlatıyorsak, bizden sonra gelecek kuşaklar bizden bahsederken pandemi de dahi bu geleneği sürdürmüşler diyerek bizlerden bahsedecekler. Kaz etinin yanı sıra kıymetli olan kazın yağıdır aslında.
Kuru yufkalar, kazın yağı ile ıslatılır
Kazlar kesilir, yolunur bir gün suda bekletilir. Kızılcık sopasından yapılan şişlere geçirilir. Büyükçe kaz tavaları üzerinde fırında yerini alır. İki üç saat sonra kazlar ters düz edilir. Öğlen ezanı kazın yağı tavalardan alınır . Aylar öncesinden imece usulü ile hazırlanan kuru yufkalar, kazın yağı ile ıslatılır. Tiritler hazırlanır. Akşam sofrada yerini almak üzere bekletilir.
Kaz bayramı yapanlar
İlaveten kuru yufkalar, kazın yağı ve suyu ile ıslatılarak şekerli (isteğe göre üzümlü ) börek hazırlanır. Akşam üzerine doğru kazlar fırından çıkartılır. Sofrada tüm aile buluşur. Kaz, tirit, baş ayak yemeği, taşlık dolması, şekerli börek ve kuru erik buruçu dedikleri erik hoşafı olmazsa olmazdır. Kaz Bayramı’nı yapanlar sofradaki her lezzetin tarifini veririz de birlik, beraberliğimizin tarifi yoktur derler.
