Kaplıcaların tedavi edici kullanımını ifade eden termalizm, eski çağlardan beri Avrupa’da yaygınlaşmış. Bu yolu izleyen şehirlerin çoğu daha Roma döneminde biliniyordu ve birçoğu etkileyici hamam kalıntılarına ve ilgili termal binalara sahipti. Bu konuda en ünlü şehirler, on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda zirvelerine ulaştı. Çünkü bu zamanda birçok yeni tıbbi ve tedavi edici tedbirler geliştirilmiş ve demiryolu sisteminin gelişmesi sayesinde seyahatlerle bu yerlere ulaşım daha kolay hale gelmiştir. Kültürel ve politik seçkinler, termal merkezlere doğru seyahat etmeye başlayınca bu yerler kültürel alışverişin merkezleri haline geldiler. Böylece bugün hala varlığını sürdüren modern turizm fikri doğdu. Bunun sonucunda lüks oteller inşa etme ve kumarhanelerden müzikal tiyatrolara kadar, turistler için modaya uygun tasarlanmış peyzaj donanımlı bahçelerde gezinti aktiviteleri yapma eğilimi teşvik edilmiş oldu.
Avrupa, farklı mimari tarzları ve termal alışkanlıkları olan kendi benzersiz kentsel kişiliğine sahip birçok kaplıca kasabası ile doludur. Baden-Baden, Bath, Budapeşte, Karlovy Vary, Spa (Spa= Tedavi edici ve estetik tedaviler sunmak için donatılmış termal tesis. “Yeşilliklerle çevrili bir kaplıcada çamur, masaj ve sauna” ) ve Vichy, Avrupa’nın en ünlü kaplıca şehirlerinden sadece birkaçıdır. Bunlar termal sular veya hidropinoterapide hamamların çevresinde inşa edilmiştir. Bu kaplıca kültürü, çeşitliliği ve yerel özellikleri ile eşsiz bir Avrupa mirası olarak kabul edilebilir.
Tarihi kaplıca şehirlerinin Avrupa güzergahından haberiniz var mı? Konuyu araştırırken, https://ehtta.eu/portal/ ‘ına rastladım. Değerli büyüğüm araştırmacı gazeteci, Necdet Güler’den bilgi desteği aldım. Avrupa Tarihi Termal Kentler Birliği (EHTTA) ‘nın portalından bizim için çeviriler yaptı. Bu çevirilerden anladık ki:
Avrupa ülkelerinin kültürel çeşitliliğini ve zenginliğini zaman ve mekânda bir yolculukla tanıtmak için 1987’de başlatılan bir programı içeren Avrupa Konseyi’nin kültürel güzergahlarından biridir tarihi kaplıca şehirlerinin Avrupa güzergahı.
Avrupa Tarihi Termal Kentleri, 10 Aralık 2009’da Belçika’nın Brüksel kentinde kurulan Avrupa Tarihi Termal Kentler Birliği (EHTTA) adlı bir kuruluşta bir araya getirilmiş. EHTTA’nın kurucu üyeleri ise Acqui Terme (İtalya), Bath (İngiltere), Ourense (İspanya), Salsomaggiore Terme (İtalya), Spa (Belçika) ve Vichy (Fransa)’dan oluşuyor. Bu şehirlerin birçoğu Avrupa’da termal kültürel mirasın değerlenmesini ve korunmasını amaçlayan 3 yıllık “Thermae Europae” (Kültür 2000 Programı) işbirliği projesinde yer alırlar ve bir şirket kurarak birlikte çalışmaya devam etmek isterler. Bunun sonucu olarak da, EHTTA, Avrupa çapında termal, sanatsal ve kültürel mirasın korunmasına ve geliştirilmesine yönelik ihtiyaca dayalı kar amacı gütmeyen bir dernek olarak kurulmuş. 2010 yılında da Avrupa Konseyi tarafından Avrupa çapında 30’dan fazla Avrupa Kültür Rotası olarak onaylanır. 6 ana kurucu üyesinden hariç 17 ülkede 50 üyeli bir ağ olan EHTTA bugün zengin bir tarihi, kültürel mirasa sahip olan ve termal maden sularını sağlık ve refah için kullanan kasaba ve bölgelerden oluşuyor.
Bugün sizlere Tarihi Termal Kentler Birliği EHTTA’nın sayfasında aşağıdaki bilgilerle yer alan Bursa’yı anlatmak istiyorum. Gelin birlikte 2013 yılında bu ağa üye olarak Avrupa’da ülkemizi ilk temsil eden şehrimiz Bursa’ya termal bir gezi yapalım:
Camiler, kervansaraylar ve kaplıcalar etrafında inşa edilen Bursa, şehrin etrafına konuşlanmış çok sayıda Türk hamamı ile modern ve popüler bir termal turizm merkezidir. Modern ve endüstriyel Bursa, Türkiye’nin en kalabalık dördüncü şehridir ve kökeni MÖ 2. yüzyıla kadar uzanan uzun bir tarihe sahiptir. Güney Marmara Bölgesi’nde bulunan Bursa’nın başkent olduğu Roma, daha sonra Bizans ve daha sonra da Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olmuştur. Şehir, 1326-1453 yılları arasında dünyanın ipek ve baharat ticaretinin en önemli merkezlerinden biriydi.
Günümüzde Bursa, termal turizm için popüler bir destinasyon olmasının yanı sıra, birçok müzesi, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde bulunan Hanlar Bölgesi, Sultan Külliyeleri ve Cumalıkızık Köyü’ne ev sahipliği yapan önemli mirası, uluslararası konferans merkezi ile MICE, kültür ve din turizmi ile de ünlüdür. Uludağ’ıyla önemli bir kış sporları ve kayak merkezi olmakla birlikte kent, aynı zamanda Türkiye’de tekstil, enerji ve otomotiv sektörünün kalbi olan önemli bir sanayi merkezidir.
Bursa, adını Makedonya Kralı V. Philip’in mülkünü bağışladığı Bitinya Kralı I. Prusias’tan alıyor ve böylece M.Ö. 185 yılında kent yerini sağlamlaştırıyor. Kent, Roma İmparatorluğu’nun bir parçası, daha sonra Bizans, ardından da Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti olur ve 14. yüzyıl boyunca önemli bir kentsel büyüme sağlar. Türk fethinden önce Bursa, su kaynakları ile ünlüydü. İmparator Trajan’la (M.Ö. 2. yüzyıl) ilk Roma valisi Praetor Young Plinius, mektuplarında Bursa’nın sularının iyileştirici ve rahatlatıcı etkilerine değinmişler.
Bursa’nın batısında bugünkü Çekirge ilçesinde termal banyolar yapılmış ve yer Bizans döneminin en önemli kaplıca ve tatil beldelerinden birine dönüşmüştür. İmparator Justinianus , suları bir güzellik kaynağı olarak gören eşi İmparatoriçe Theodora ile birlikte Çekirge’deki hamamları ve sarayları ziyaret eder. Onun adı bugün modern Çekirge kaplıcalarını süslemektedir.
Osmanlı döneminde Bizans kubbeli hamamları onarılıp büyütülmüş, yeni termal tesisler inşa edilmiş. Bursa, sadece yaptırdıkları hamamları ile değil, aynı zamanda türbeleri, camileri ve kültürel ve dini değeri olan diğer anıtlarıyla da ilk altı Osmanlı padişahının dinlenme yeriydi.
Bursa’nın tarihi kaplıcaları bugün de hizmet vermeye devam ediyor ve sularının iyileştirici niteliklerinden hala yararlanılabiliyor. Geleneksel olarak erkek ve kadın hamamları olarak ayrılmış, karmaşık çini tasarımları ve kemerli tavanlara sahip birçok farklı kaplıca, Türk hamamlarında bulunmaktadır. Magnezyum yönünden zengin ve kristal berraklığındaki sular, genellikle “Gümüş Su” olarak biliniyor. Maden suları sadece hamamlarda değil, lüks spa otellerinde ve hastane tesislerinde de mevcuttur. Romatizmal hastalıklar, nevralji, stres bozuklukları, spor yaralanmalarını tedavi edici özelliğe sahiptir. Bursa’daki birçok modern tesis, yüksek teknolojili tıbbi tedavilere ve biyo – kozmetiklere adanmıştır.
Çekirge ilçesi, ilk olarak 1490 yılında Kara Mustafa Paşa komutasında inşa edilen ve kaynakları 57,6ºC’de akan Kara Mustafa Hamamı gibi tarihi tesisleri bulabileceğiniz Bursa’nın başlıca sağlık beldesidir. 1552 yılında Rüstem Paşa komutasında yaptırılan Yeni Kaplıca; ve 1680 yılında inşa edilen Kaynarca Hamamı, her ikisinin de 80ºC’ye yakın kükürtlü suları vardır. Yakınında Kükürtlü kaplıcasının üzerinde sırasıyla 1308 ve 1490 yıllarında yapılan erkek ve kadın bölümü ile Büyük ve Küçük Kükürtlü Hamamlar bulunmaktadır. Bursa şehir merkezinin yaklaşık 30 kilometre güneyinde bulunan, 40ºC’de akan sularla Oylat Termal Tatil Köyü’ne ev sahipliği yapan ikinci bir jeotermal alan bulunmaktadır.
Açık hava müzesi Bursa, Bizans ve Osmanlı dönemlerinden kalma eşsiz kültürel zenginliklerle göz kamaştırıyor. Bursa’ya 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki yerini kazandıran, Osmanlı İmparatorluğu’nun doğuşundaki rolü tam olarak budur. Yazılan en ünlü simge yapılar arasında ilk iki Osmanlı padişahı Osman ve Orhan’ın eski bir binada inşa edilen türbeleri yer almaktadır. Bizans manastırı, Koza Han , büyük bir ipek ve baharat pazarı, yakınlardaki güzel köy Cumalıkızık veya Yeşil Cami ( Yeşil Camii ), daha büyük bir kompleks, bir kısmı külliye medrese içerir.
Pek çok anıtı ve uzun tarihi nedeniyle Bursa, 14. yüzyılın sonunda inşa edilen Bursa’nın en büyük camisi olan Ulu Camii (Ulu Camii) gibi önemli turistik yerleriyle din turizmi için önemli bir destinasyondur. Şehir, Geruş Sinagogu, Ets Ahayim Sinagogu ve Mayor Sinagogu gibi çok sayıda iyi korunmuş antik sinagoga ev sahipliği yapmaktadır. Başkentin dışında İznik bölgesi (eski Nicea), burada iki tarihi kilise meclisinin toplandığı yer olduğundan, eski zamanlardan sadece birkaç kilisenin ayakta kaldığı, pilgrimlerin gelmeye devam ettiği önemli bir merkezdir.
Uludağ’ın eteklerinde yer alan Bursa, doğa tutkunları için de popüler bir turizm merkezidir. Antik Mysian Olympus bugün şelaleler, göller, yaylalar ve derin yeşil ormanlarla dolu bir milli parktır, kamp ve yürüyüş gibi yaz açık hava etkinlikleri için ideal bir spor alanı ve dağ aynı zamanda kayak dahil kış sporları için önemli bir merkezdir.
